Về 18 đời Hùng Vương

Việc sử ta ghi 18 đời Hùng Vương kéo dài đến 2000 năm, tức mỗi đời dài đến hơn trăm năm là điều vô lý rõ ràng nên nhiều người “la lối” đó là chuyện bịa đặt, ngoa truyền .v.v. rồi suy diễn xa hơn cho rằng chính các sử quan đời Lê như Ngô Sĩ Liên, Vũ Quỳnh đã bịa đặt, lấy các truyện truyền thuyết hoang đường ghi vào chính sử.

Lâu nay tại hạ tránh động chạm đến chuyện này vì trong số những người “la lối” đó có những người là bạn bè khá thân của tại hạ
Nhưng để lâu rồi cũng không tránh được việc tranh luận : xin xem tranh luận trên FB

Vì vậy tại hạ quyết định đưa lên blog này luôn.
—

Xem qua các bản ngọc phả hay thần phả khi tại hạ phát hiện ra là khi nói về đời Hùng Vương đều thống nhất dùng chữ thế 世 hay chữ diệp 葉 chứ không dùng chữ đại 代 thường được coi là gốc của chữ “đời” trong tiếng Việt.

Chữ thế từ thời Thuyết Văn đã được giải thích : “三十年爲一世 : 30 năm là một thế”, các từ điển sau này cũng theo vậy. Xét kỹ ra thì thế không hoàn toàn đồng nghĩa với đại là đời. Hơn nữa chữ đại 代 theo Thuyết Văn vốn nghĩa chính là canh 更 tức thay đổi, còn nghĩa chỉ “một đời người” có lẽ là nghĩa có sau, mà chỉ thông dụng ở tiếng Việt, còn ở Hán ngữ khi nói Hán đại, Đường đại thì rõ ràng “đại” không phải là “một đời người”.

Cách giải thích “thế là 30 năm” của từ thư TQ có lẽ dựa vào cái hình chạc cây có 3 nhánh của chữ thế theo Kim Văn (xem hình), nhưng còn khiên cưỡng ở chỗ tại sao lại gán ghép cho 1 nhánh là 10 năm mà không phải một con số khác, chẳng hạn là 100 năm (!?)

Minh họa: chữ thế dạng Kim văn (chữ khắc trên đồ đồng ) chụp từ trang hanziyuan.net

Theo tại hạ, nghĩa cổ của thế 世 có thể rộng hơn, cứ theo hình chữ Kim văn mà luận nghĩa thì nó là tượng hình cái cành cây (chi), có một số chữ thế ghi thêm bộ mộc bên cạnh để chỉ rõ nghĩa cành cây (chữ số B02959 ở hình trên). Mà một cành cây có thể có nhiều cành con … vì vậy có thuyết giải thích 18 “thế” Hùng Vương là “18 chi” chứ không phải “18 đời” như cách hiểu, cách dịch ngày nay.

Hơn nữa, khi tra tự điển Thiều Chửu, thấy chú nghĩa thứ hai của thế là “2- Họ nhà vua thay đổi cũng gọi là nhất thế 一世 , cho nên sách thường gọi tóm cả cuộc đời là thế, như thịnh thế 盛世 -đời thịnh, quí thế 季世 -đời suy.” :

Về chữ diệp 葉, nó cũng có chứa chữ thế ở bên trong, theo tự điển thì nghĩa thứ 3 là “đời”, nhưng lại còn nghĩa thứ 4  nữa là “ngành họ, họ nhà vua gọi là kim chi ngọc diệp 金枝玉葉 -cành vàng lá ngọc.”,  rõ ràng nghĩa thứ 4 thì không chỉ một người hay một đời, mà gần nghĩa với “chi” (ngành=nhánh) :

Sách Thuyết Văn giải thích diệp là chữ hình thanh, nhưng cách giải thích đá lộn lẫn nhau “楄也。枼，薄也。从木丗聲。与涉切〖注〗臣鉉等曰：當从卅乃得聲。卅，穌合切” (Thuyết Văn cho là tòng mộc thế thanh, nhưng bọn Thần Huyễn lại cho là tòng tạp đắc thanh mới đúng)
Còn trang vividict.com thì giải diệp là chữ tượng hình, trên chữ mộc là chữ thế chỉ chi cành trên nữa là bộ thảo đầu chỉ lá cây ““枼”是“楪”和“葉”的本字。枼，甲骨文是象形字，字形像树木的枝条上长满叶片。”  ( “枼”thị “楪”hoà “diệp ”đích bản tự. 枼, giáp cốt văn thị tượng hình tự, tự hình tượng thụ mộc đích chi điều thượng trường mãn diệp phiến . Lược dịch : Theo giáp cốt văn thì là chữ tượng hình cái cây, trên có cành cây, trên cùng có có lá cây)

Tóm lại theo đúng từ điển thì với người bình dân thì thế hay diệp chỉ là một đời, nhưng khi nói về họ nhà vua thì thế lại là một họ còn diệp là một chi họ, mà ở đây thì chúng ta đang thảo luận về dòng vua Hùng (!).

Không xem kỹ tài liệu gốc, chỉ dựa vào cách dịch “18 thế” hay “18 diệp”  thành “18 đời” rồi hiểu theo nghĩa ở tiếng Việt hiện đại của chữ đời là “một đời người”, sau đó đứng ở tư thế “nhà khoa học chính xác” để phê phán bừa bãi thì thành phi khoa học !

—

Nhân đề cập vấn đề truyền thuyết trong các thần phả , ngọc phả tôi cũng đưa ra quan điểm cá nhân của mình như sau:

– Thần phả, Ngọc phả vốn từ dân gian, do dân địa phương khai báo gởi qua quan lại địa phương về bộ Lễ ở triều đình xin sắc phong. Chắc quan lại địa phương và bộ Lễ cũng có thẩm định sơ qua chứ không phải cứ nhắm mắt ký duyệt bừa đi cho vua ban sắc.

– Như vậy bản chất thần phả, ngọc phả là các truyền thuyết dân gian.

Còn về độ dài thời Hùng vương thì Việt Sử Lược chỉ tính Hùng Vương có từ thời Chu Trang Vương (696 TCN – 682TCN) đến đời An Dương Vương (257TCN), vậy thì chỉ có 969-257 = 439 năm thôi.

Thế cũng là điều đáng kinh ngạc rồi, vì ở Trung Quốc thời đó cũng chỉ có mỗi nước Sở là dám xưng “vương” ngang với vua nhà Chu ! (704 TCN, vua Sở Hùng Thông tự làm lễ xưng vương hiệu, tức Sở Vũ vương)
Ngoài ra Việt Sử Lược cũng xác nhận các thông tin khác như Giao Chỉ đã có từ thời Hoàng Đế, gồm 15 bộ, trong đó có bộ Giao Chỉ và Việt Thường… và đến đời Chu Thành Vương (1065-1020 TCN) Việt Thường thị đã đến cống chim trĩ trắng, như chính sử TQ có chép.

Hay thử động não suy nghĩ về thông tin cống chim trĩ đó : việc tổ chức một sứ đoàn đem theo chim trĩ cống, băng qua nhiều vùng đất lạ (qua nhiều lần phiên dịch) đến kinh đô nhà Chu thì không phải tầm một bộ lạc nhỏ, mà phải là một bộ lạc lớn có tổ chức, có thủ lĩnh tầm cỡ (có tầm cỡ thì mới biết chuyện bên TQ vừa thay đổi triều đại từ Thương qua Chu để qua cống !).

Còn việc thủ lĩnh đó xưng bố, xưng bua (vua) theo tiếng Việt hay xưng “quân” xưng “vương” học theo TQ xét ra cũng chỉ là chuyện hình thức.

Mấy dòng in nghiêng ở trên cũng chỉ là ý kiến  “suy diễn” cá nhân của mỗ, mỗ chịu trách nhiệm những gì mình phát biểu, phải nói thẳng ra vậy để người đọc khỏi “suy diễn” tiếp theo rồi kết tội lung tung qua cả các vị tiền bối như Ngô Sĩ Liên
—
Thực ra tại hạ cũng chẳng muốn đôi co gì chuyện thế là một đời hay nhiều đời, và thời Hùng Vương dài 2000 năm hay 439 năm, vì xác định đây là vấn đề phức tạp cần nhiều thời gian và cần có nhiều thông tin hơn nữa … điều tại hạ muốn trước tiên là hãy bỏ những kết tội võ đoán gán cho cụ các Ngô Sĩ Liên hay Vũ Quỳnh việc đã bịa đặt ra cái thời đại Hùng Vương, hay con số “18 thế” .v.v. vì chúng có ít ra cũng từ hai thế kỷ trước đó rồi.

Minh họa trang ở (Đại) Việt Sử Lược ghi rõ “Thập bát thế giai xưng Hùng vương”

 

* Ghi chú :
Thần Huyễn 臣鉉 là chỉ Từ Huyễn 徐鉉 (916-991), tự Đỉnh Thần, Người Quảng Lăng nay là Dương Châu, Giang Tô, là một học giả và thư pháp gia thời Tống sơ đã chú sách Thuyết Văn.